فراغت :

در واقع در زمان و فرصتی است که یک فرد رشد یافته و مسئولیت پذیری در طول زندگی خود فارغ از انجام کارهای مؤظف و بعد از پرداختن به امور دینی و عبادی باید با میل و رغبت و اراده شخصی ودر نهایت آزادی از آن بهره گیرد و به فعالیتی بپردازد که آن را دوست می دارد .

زمان فراغت :

ارزشمندترین لحظات ، ساعات وروزهای زندگی انسان است . بدیهی است که ارزشمندی اوقات فراغت به موازات رشد فکری و توسعه قابلیت های شخصی و مسئولیت پذیری های خانوادگی ، حرفه ای و اجتماعی ، مضاعف می شود در زندگی کودکان و نوجوانان ، در اوقات فراغت به زمانی معنا ومفهوم روشن و ارزشمند پیدا می‌کند : که حضور مؤظف در مدرسه و انجام تکالیف مکلف را برای نخستین بار تجربه می کنند . در روزهای سال تحصیلی ، ساعت خارج از مدرسه و زمانی که دانش آموزان تکالیف آموزشگاهی را انجام داده اند و فارغ از برنامه های معمولی روزانه فرصتی می‌یابند که با انگیزه شخصی و آزاد به هدایت و نظارت اولیاء ومربیان دراین زمینه می‌تواند فوق العاده پرثمر وپربرکت باشد .

اما تعطیلات تابستانی برای اکثر دانش آموزان از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، تعطیلاتی بسیار طولانی و افزون بریک صد روز!؟

اوقات فراغت ، به ویژه در روزهای نسبتاً طولانی هم چون تابستان ، علاوه بر اینکه مناسب ترین بستر پس از شکستن عادت های نامطلوب ، توسعه مهارت های شناختی و فعالیت های جسمی و حرکتی ، زدودن غبار اضطراب و پریشانی های فکری ، دست یابی به سلامت و آرامش روانی و اعتلای شخصیت و حضور فعال در عرصه های زندگی اجتماعی و تعامل بین فردی است ، بهترین فرصت برای ظهر و پیدایش خلاقیت های ذهنی ونوآوری‌های‌فکری است ، چراکه کودکان،نوجوانان و جوانان در طول سال‌تحصیلی یا حین انجام وظایف موظف ، فرصت چندانی برای پرداختن به اندیشه های بدیع و ایده های نو وتجربه مفروضات فکری خود نمی یابند و لذا در زمان فراغت ، بستر بروز و ظهورنورآوری‌های ذهنی ، خلاقیت ها و تولیدات برتر فکری و تجربه باورهای مولد است.

تجارب محققان خلاق و اندیشمندان نورآور در عرصه های علوم و فنون برتر حاکی از آن است که جوانه های خلاقیت ذهنی آن ها در اوقات فراغت بارور گردیده است . زیرا اشتغالات مکلف و متعهد بودن به انجام مسئولیت های مؤظف نمی گذارند اندیشه های خلاق به راحتی شکوفا شوند . بنابراین بارور شدن اندیشه های خلاق و تولیدات برتر ذهنی‌مستلزم آزادی و اختیار ، میل و اراده ، قدرت انتخاب و بهره گیری از اوقات‌فراغت، به دور از وظایف موظف و تکالیف مکلف است . اوقات فراغت همانند شمشیر دو لبه است چرا که از یک سو هموارگربستر پیدایش و ظهور و بروز خلاقیت ها و نوآوری های فکر است و از سوی دیگر می تواند زمینه آسیب پذیری های فردی واجتماعی را فراهم کند .متأسفانه اغلب آسیب پذیرهای کودکان و نوجوانان در جوامع مختلف ، درایام اوقات فراغت صورت می پذیرد . تعطیلات آخر هفته تعطیلات عید نوروز ، تعطیلات طولانی تابستان اگر به گونه ای بایسته وشایسته و با راهنمائی و آموزش های لازم مورد‌ بهره‌گیری کافی ووافی قرار نگیرند ظرفیت آسیب پذیرهای فردی و کژروی های اجتماعی نوجوانان را مضاعف می کنند .

صرف فراهم نمودن امکانات ورزشی با تدارک کلاس های تقویتی و کمک آموزشی وطراحی برنامه های متنوع هنری و فرهنگی ، نمی تواند میزان آسیب پذیری فکری ورفتارهای نوجوانان را به حداقل برساند .آن چه بیش از همه‌می‌بایست مد نظر‌قرار‌گیرد، ایجاد نگرش وبازخورد مثبت و هدفمند در میان اولیاء ومربیان ، به ویژه نوجوانان نسبت به اهمیت وارزشمندی اوقات فراغت و قدرت خلاقیت و نورآوری ایشان دراین ایام است

بدیهی است همان طوری که پیش تر نیز اشاره گردید ، اگر برنامه های تدارک دیده شده برای کودکان ونوجوانان دراین فراغت همراه با اجبار و تحصیل یا چشم وهم چشمی و صرفاً برای رضایت خانواده باشد یا نوجوانان از روی بی میلی و بی‌تفاوتی واکراه بدان بپردازند نمی تواند چندان مفید و پربرکت باشد .

تابستان به شیوه های مختلف زمینه رغبت و تمایل و انگیزه حضور وفعالیت در ایشان فراهم گردد ، بدیهی است که طراحی یک برنامه جامع و متنوع برای نوجوانان و جوانان با مشارکت ومشاورت خودشان ونقش آفرینی الگوهای مطلوب و محبوب دراین امر می‌تواند زمینه خلاقیت های فکری آن را فراهم کند و آسیب پذیری های اخلاقی ، رفتاری واجتماعی را به حداقل ممکن برساند .

شایان ذکر است که مشغولیت های انفعالی در این فراغت ،  نظیر نشستن در مقابل تصاویر تلویزیونی و ویدئویی برای چندین ساعت وسرگرم شدن یا بازی های کامپیوتری و اینترنت برای ساعت های طولانی ، غالباً آسیب پذیری های روانی و فکری و مشکلات رفتاری قابل توجهی را می تواند در پی داشته باشد . اعتیاد به دستگاههای صوتی ، تصویری و کامپیوتر و اینترنت از جمله مشکلات بسیاری از نوجوانان و جوانان حتی بزرگ سالان دردنیای امروز است .

لذا شایسته آن است که اولیای ارجمند در کانون خانواده ها زمینه هایی فراهم کنند که درایام تابستان بی نظمی های فکری و رفتاری و مشغولیت های طولانی مدت انفعالی بر زندگی ایشان و فرزندانشان غالب نگردد . توصیه پژوهشگری علوم ارتباطات بر این مبناست که نوجوانان دانش آمور در شبانه روز حداکثر بیش از دو ساعت درمقابل دستگاه های‌تصویری‌نظیر‌تلویزیون ، ویدئو ، کامپیوتر و بازی های کامپیوتری قرارنگیرند . برای مصونیت هرچه بیشتر نوجوانان در برابر اعتیاد الکترونیکی بهتر آن است که همه وسایل و دستگاههای تصویری وصوتی دراتاق نشیمن عمومی خانواده قرارداشته باشد و از اختصاصی کردن این دستگاهها دراتاق خاص فرزندان اجتناب شود.

 

ورزش و کارکردهای مختلف آن :

حرکت و جوشش از ویژگی های ذاتی و انسان است ونشانه سلامت ونشاط وپویای اوست . بی اعتنائی به این ویژگی ذاتی یا بازدارندگی انسان از جوشش و تحرک در حقیقت خلاف مقتضای طبع انسان حرکت کردن است و موجب افسردگی و بروز بسیاری از تا به هنجارها در انسان می شود و اصولاً بی توجهی به استعدادهائی که خداوند حلیم در درون بشر نهاده به معنای مهمل انگاشتن آن استعداد در انسان است و موجب نقض و عیب در مسیر کمال انسان می شود . ورزش درحقیقت نوعی فعالیت و حرکت سامان یافته است که شکوفا کننده بسیاری از استعدادهای خدادادی در انسان است .

همان گونه که استحضار دارید انسان دارای دو بعد جسمانی روحانی است اما در عین حال که عامل رشد ، تعالی وبالندگی انسان در روح و بعد روحانی وعقلانی است که انسان را به اعلی علیین می کشاند ، ولی این رشد و پویائی و تعالی در کالبد و شکل ظاهری انسان که هرآن جسم و بدن است سامان می یابد . بدیهی است زمان عقل و روح جان می تواند به مقتضا و ماهیت خود عمل نماید که درجسم وتنی با نشاط ، سالم و قوی ، قرارودوام یابد وگرنه قفس تنگ ، خسته ، دردمند ، نحیف و رنجور تن ، عقل و جان و روان انسان را آن چنان متأثر می سازند که قدرت هر گونه رشد و تحرک و پویائی را از او سلب می کند به همین دلیل گفته می شود. عقل سالم در بدن سالم است. وقتی جسم وتن و ارائه جان انسان سالم باشد ، روح ، آزاد وسبکبال و بدون مضایق و تنگناها نمی تواند از این سکوی قوی و پا بر جا به پرش و جهش و تکامل و صعود برسد .

توجه اسلام به سلامت و رعایت بهداشت جسم وتن ، نظافت و استحمام ، مسواک کردن وتعیین مجازات الهی برای لطمه زنندگان به جسم و تن خویش در همین راستاست .

اگر حفظ نعمت های الهی یک وظیفه مقدس تلقی شود ، مگر می شود در حفاظت و حراست از مهم ترین گوهر و نعمت وجودی انسان که همان سلامت بدن و جسم است غفلت شود . نکته دیگر این که توجه به سلامت جسم و ورزش جزء لاینفک تعلیم و تربیت است ، چون ترتبیت حقیقی تربیتی همه بعدی است که هم موجب رشد و تعالی روح شود ، هم پرورش دهنده عقل و تفکر باشد ،هم عواطف را لطیف نماید‌و‌جهت‌بخشد، هم قدرت آفرینندگی و هنر انسان را متجلی سازد و هم به جسم انسان سلامت و شور و نشاط و تحرک بخشد ، وگرنه آن تریبت ناقص خواهد بود .

 

کارکردهای مختلف ورزش :

امروز ورزش فقط در انجام یک سلسله تمرین های جسمانی خلاصه نمی شود بلکه کار کارکردهای فراوان وهمه بعدی پیدا کرده است .  امروزه ورزش بخشی از فرهنگ جوامع شده است ، چون بین فرهنگ و ورزش رابطه تنگاتنگی وجود دارد . ورزش تمرینی برای رشد اخلاق و جوانمردی است . ورزش عامل تقویت اراده ، پایداری و کنترل هوای نفس است . امروز جوانمردی و شجاعت معنا و مفهوم ویژه ای می یابد و فقط در زور بازو خلاصه نمی شود.  چنانکه گفته شده :

گربرسر نفس خود امیری مردی گربردگری خــــرده نگیری مردی

مردی نبود فتاده را پای زن گردست فتاده ای بگیری مردی

 

برای همین است که قهرمانان کسانی هستند که بر رقیب نفس وخواهش های نفسانی خود پیروز شود : اشجع الناس من غلب هوی   – قهرمان و پیروز کسی است که بتواند بر این رقیب قوی و خطرناک سلطه یابد . چنان که رسول خدا فرموده اند : لیس الشدید من غلب الناس و لکن الشدید من غلب نفسه

ورزش با اخلاق و ادب و تواضع همراه است و قهرمان کسی نیست که بر مردم سلطه جوید و تفاخر ورزد ، بلکه ورزش اصیل به انسان خصلت جوانمردی و تواضع می آموزد تا در اوج قدرتمندی آرام ، متواضع و کم آزار باشد .

امروز حتی ورزش جزئی از دین و آرمان و اعتقادات ماست . چون تلاش برای سلامت ، نشاط و پایداری زمینه ای برای خداپرستی و عبودیت بهتر است ، آن چنان که در دعای کمیل می خوانیم قو علی خدمتک جوارحی . و انسان قوی ، سالم و پرنشاط ، سلامت و نشاط خود را در مسیر طاعت الهی قرار می دهد . چنان که امیر مؤمنان فرموده اند : فاذا قویت فاقو علی طاعته الله سبحانه   – اگر قوی شدی قوتت را در مسیر اطاعت خدای بزرگ قرار بده .

با مروری بر سرود رسمی المپیک که درسال ۱۹۱۷ یعنی ( ۴۴ سال پیش ) سروده شده به خوبی در می یابیم که ورزش از قدیم همراه با اخلاق و خداپرستی بوده است ترجمه سرود چنین است :

ای روح جاودان ازلی ، ای خالق حقیت و زیبائی و نیکی ، نورخود‌را‌ظاهر‌کن‌و‌برما بیفشان بر این خاک ودر زیر این آسمان ، که اول بار آوازه ابدی تو را شهادت داده است .

همان گونه که ملاحظه می نمائید حتی ورزش بین المللی نیز متأثر ار اخلاق و فرهنگ دینی بوده است .