با پدید آمدن انقلاب صنعتی، انسان نه تنها می توانست در زندگی روزمره ی خود تغییرات شگرفی پدید آورد و کم کم طبیعت و موجودات اطراف را برای آسان تر شدن زندگی خویش             رام کند ، بلکه می توانست بر سکوی قدرت زندگی بایستد و به دنیای گذشته که حال دیگر            جانی نداشت ، نقب بزند .

آثار باستانی فراوان مانند سنگ نوشته ها ، الواح و حتی عجیب تر از آن رفتن به                سرزمین های جدید و دیدن انسان های گوناگون با افکار و آداب و رسوم مختلف و کهن ، پژوهشگران را بر آن داشت که بی شک میان آن چه به طور آشکارا می بیند یا از اعماق زمین                   می یابد یا در ادبیات شفاهی اقوام می شنود یا در لابه لای سطور نسخ خطی قدیمی                می خواند ، رابطه ای است که اگرچه گویای تمدن های کهن است اما با قرار دادن تمام               این یافته ها در کنار هم و مقایسه ی این آثار در مناطق مختلف یک کل منسجم به دست           می آید که افزون بر داشتن شباهت ، نظم واحدی نیز دارد که مبتنی بر یک تفکر عمیق است .

ادبیات به عنوان بزرگ ترین تجلی گاه اندیشه های بشری ، از این دیدگاه حائز اهمیت است . به واقع پژوهشگر با کنکاش در متون ادبی هر قومی قادر به یافتن گنجینه ی غنی تفکرات ابتدایی آن ملت می گردد .

پژوهش حاضر حاصل تأمل و جستجوی تجلی اسطوره ی قربانی در یکی از متون مهم                 عرفانی یعنی مثنوی معنوی است که در ۷ فصل تدوین شده است .

فصل اول، دوم و سوم –  بر پایه ی ظوابط دانشگاهی تعیین شده –  شامل کلیات طرح ،           متدولوژی تحقیق، مطالعات نظری و پیشینه ی تحقیق می باشد .

فصل چهارم ، مشتمل بر۴  گفتار است . گفتار اول به پیشینه و تاریخچه ی اسطوره ی           قربانی در اعصار  باستانی اختصاص دارد  که در۷ بخش تنظیم گردیده است . گفتار اول شامل بخش های  زیر است:  ۱- معنای لغت  قربانی   ۲- زمان انجام آیین قربانی  ۳- انواع قربانی  ۴- پیشینه ی تاریخی قربانی  ۵- شکل های تعدیل یافته ی قربانی  ۶- اهداف قربانی.

در گفتار دوم به بررسی خاستگاه اسطوره ی قربانی در اساطیر آفرینش پرداخته می شود .

گفتار سوم پیرامون تجلی اسطوره و آیین قربانی در جوامع برزگری است .

گفتارچهارم به بررسی آیین قربانی در تمدن های مختلف اختصاص دارد . در این گفتار به بررسی این آیین در تمدن های زیر پرداخته شده است .

۱- تمدن آزتک ها  ۲- تمدن مایاها  ۳- تمدن اینکاها  ۴- تمدن مصر باستان ۵- تمدن یونان کهن         ۶- تمدن روم باستان  ۷- تمدن چین کهن  ۸- نمدن هند باستان  ۹- تمدن اعراب جاهلیت          ۱۰- تمدن سومر  ۱۱- تمدن آریایی  ۱۲- تمدن ایلام  بخش های این گفتار را تشکیل می دهند .

در گفتار پنجم قربانی در ادیان مختلف بررسی شده است. ۱- دین زرتشت  ۲- دین مهرپرستی   ۳- دین یهود  ۴- دین مسیحیت  ۵ – دین اسلام بخش های این گفتار هستند .

فصل پنجم پیرامون بررسی ریشه های اسطوره ی قربانی در عرفان اسلامی است . در این بخش به ذکر تشابهات فنا یا مرگ ارادی با قربانی پرداخته و خاستگاه یکسانی برای این دو مقوله قائل شده است

مهم ترین گفتار این رساله ، فصل ششم است . در این گفتار به جستجوی نمونه هایی از تفکر             قربانی یا تمایل به مرگ ارادی در مثنوی معنوی مولانا اختصاص دارد و همچنین                    مقایسه ی  عناصر مشابه آیین قربانی با مراحل سلوک و عاقبت مرگ ارادی در مثنوی .

فصل پایانی ، به نتایج حاصله از این پژوهش و پیشنهادهای پژوهشی اختصاص داده شده است .